ေလွ်ာက္ထားပါရေစ အရွင္ဘုရား၊
(၁) ဗုဒၶဘာသာ ရဟန္းေတာ္မ်ား အဘယ္ ေၾကာင့္ ဆံပင္ကို ရိတ္ၿပီး ဦးျပည္း ကတုံး ျပဳၾကပါသလဲ ဘုရား။
(၂) ျမတ္စြာဘုရား ဆင္းတုေတာ္မ်ားမွာ ရဟန္း သံဃာေတြႏွင့္ ျခားနားၿပီး ဆံပင္ မရိတ္ျဖတ္ဘဲ ဆံထုံးပုံႏွင့္ ေတြ႕ရျခင္းမွာ ဘာေၾကာင့္ပါလဲ ဘုရား။
(၂) ျမတ္စြာဘုရား ဆင္းတုေတာ္မ်ားမွာ ရဟန္း သံဃာေတြႏွင့္ ျခားနားၿပီး ဆံပင္ မရိတ္ျဖတ္ဘဲ ဆံထုံးပုံႏွင့္ ေတြ႕ရျခင္းမွာ ဘာေၾကာင့္ပါလဲ ဘုရား။
(၃) ပၪၥဝဂၢီ ရဟန္းငါးဦးပုံကို ဆံပင္၊ မုတ္ဆိတ္၊ ပါးသိုင္းေမႊးမ်ားႏွင့္ သ႐ုပ္ေဖာ္ျခင္း မွာ သင့္ျမတ္ပါသလား။
(၄) ႏႈတ္ၾကမ္းသည့္ ရဟန္းတစ္ပါးႏွင့္ အမွတ္မထင္ ဆုံမိပါသည္။ သံဃာကို ေလးစားပါသည္။ ငရဲကိုလည္း ေၾကာက္ပါသည္။ တပည့္ ေတာ္ ဘယ္လို ျပဳမူရပါမည္လဲ ဘုရား။
စိုင္းစိုးလႈိင္
(၁) ရဟန္းမ်ား ဆံပင္ရိတ္ျခင္း
ဗုဒၶမပြင့္မီကပင္ စိတ္ပိုင္းဘဝ ျဖဴစင္မႈနဲ႔ ေမာကၡ (လြတ္ေျမာက္မႈ) ကို ရဖို႔ ေရွးေခတ္ အိႏၵိယမွာ ပညာတတ္ လူတန္းစားအခ်ဳိ႕ဟာ ဆံမုတ္ ဆိတ္ကို ပယ္၊ ဖန္ရည္ဆုိး အဝတ္ကိုဝတ္ၿပီး လူ႔ေဘာင္ကို စြန္႔ (ေတာ ထြက္) ေလ့ ရွိၾကပါတယ္ (ေကသမႆုံ ၾသဟာရိတြာ ကာသာယာနိဝတၴာနိ အစၧာေဒတြာ အဂါရသၼာ အနဂါရိယံ အဇၩာဝသတိ)။ ဒါေၾကာင့္ ဗုဒၶသာသနာ အစပိုင္းမွာ ျမတ္ဗုဒၶနဲ႔ ေတြ႕လုိ႔ ရဟန္းျပဳၾကသူေတြထဲမွာ ရင့္က်က္ၿပီးသူေတြဟာ ရဟန္းအသြင္မ်ဳိး ရွိၿပီးျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။
ဗုဒၶမပြင့္မီကပင္ စိတ္ပိုင္းဘဝ ျဖဴစင္မႈနဲ႔ ေမာကၡ (လြတ္ေျမာက္မႈ) ကို ရဖို႔ ေရွးေခတ္ အိႏၵိယမွာ ပညာတတ္ လူတန္းစားအခ်ဳိ႕ဟာ ဆံမုတ္ ဆိတ္ကို ပယ္၊ ဖန္ရည္ဆုိး အဝတ္ကိုဝတ္ၿပီး လူ႔ေဘာင္ကို စြန္႔ (ေတာ ထြက္) ေလ့ ရွိၾကပါတယ္ (ေကသမႆုံ ၾသဟာရိတြာ ကာသာယာနိဝတၴာနိ အစၧာေဒတြာ အဂါရသၼာ အနဂါရိယံ အဇၩာဝသတိ)။ ဒါေၾကာင့္ ဗုဒၶသာသနာ အစပိုင္းမွာ ျမတ္ဗုဒၶနဲ႔ ေတြ႕လုိ႔ ရဟန္းျပဳၾကသူေတြထဲမွာ ရင့္က်က္ၿပီးသူေတြဟာ ရဟန္းအသြင္မ်ဳိး ရွိၿပီးျဖစ္ပါလိမ့္မယ္။
ဗုဒၶျဖစ္ၿပီးေနာက္ ဒုတိယႏွစ္ ႏွစ္ဆယ္အတြင္းနဲ႔ အဲဒီေနာက္ပိုင္း ဗုဒၶထံမွာ မရင့္က်က္ဘဲ ရဟန္းျပဳလာၾကတဲ့ ဆဗၺဂၢီအုပ္စုဝင္ ရဟန္း ေတြဟာ ဆံပင္ရွည္ရွည္ထားလို႔ လူအမ်ားက 'ကာမသုံးေဆာင္ လူ႕ ေဘာင္က ငါတို႔ေတြလိုပါပဲလား'လို႔ ကဲ့ရဲ႕ ၾကတဲ့အခါမွာ ဗုဒၶက 'ရဟန္း တို႔၊ (ကာလအားျဖင့္) ႏွစ္လရွိေသာ ဆံပင္၊ (ပမာဏအားျဖင့္) လက္ႏွစ္ သစ္ရွိေသာ ဆံပင္ကို ခြင့္ျပဳ၏ (ဝိ ၄၊ ၂၄ဝ)' လို႔ မိန္႔ပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ ရဟန္းေတြ ဆံပင္ကို ရိတ္ျဖတ္ၾကရတာပါ။ ယခုေခတ္ ျမန္မာရဟန္း အမ်ားစုကေတာ့ ႏွစ္ပတ္တစ္ႀကိမ္ သို႔မဟုတ္ တစ္ပတ္ တစ္ႀကိမ္ ဆံပင္ရိတ္ၾကပါတယ္။ ယုိးဒယားႏိုင္ငံမွာေတာ့ လျပည့္ လ ကြယ္ေန႔တုိင္း တစ္လႏွစ္ႀကိမ္ တစ္ႏိုင္ငံလုံးရွိ ရဟန္းေတာ္ေတြ ၿပိဳင္တူ (တစ္ၿပိဳင္နက္) ဆံပင္ရိတ္ၾကပါသတဲ့။
(၂) ဗုဒၶဆံပင္ပုံစံပညာမာန္ တက္ေနတဲ့ သိဂၤါရဝပုဏၰားငယ္ (မ ၂၊ ၄၂၄)၊ မီးကို ကိုး ကြယ္သူ အဂၢိဘာရာဒြါဇ (သုတၱနိ၊ ၂၉၇) တို႔က ျမတ္ဗုဒၶကို 'မု႑က (ဦးျပည္းကတုံးစုတ္)'လို႔ ႏွိမ့္ခ်ၿပီး ေခၚဖူးတယ္။ 'ထိုငါသည္ မိဘမ်ား မလိုလား၍ ငိုေႂကြးၾကစဥ္ ဆံမုတ္ဆိတ္ကို ရိတ္ပယ္ၿပီး ဖန္ရည္ဆိုး အဝတ္ကို ဝတ္၍ ရဟန္းျပဳခဲ့၏'လို႔ ဗုဒၶရဲ႕ ႏႈတ္ေတာ္မွ နိဂဏၭတကၠ တြန္း၏သား သစၥက (မ ၁၊ ၃ဝ၃)၊ သိဂၤါရဝ ပုဏၰားငယ္ (မ ၂၊ ၄၂၄) စတဲ့ ပုဂၢဳိလ္ေတြကို မိန္႔ေတာ္မူဖူးပါတယ္။
(၂) ဗုဒၶဆံပင္ပုံစံပညာမာန္ တက္ေနတဲ့ သိဂၤါရဝပုဏၰားငယ္ (မ ၂၊ ၄၂၄)၊ မီးကို ကိုး ကြယ္သူ အဂၢိဘာရာဒြါဇ (သုတၱနိ၊ ၂၉၇) တို႔က ျမတ္ဗုဒၶကို 'မု႑က (ဦးျပည္းကတုံးစုတ္)'လို႔ ႏွိမ့္ခ်ၿပီး ေခၚဖူးတယ္။ 'ထိုငါသည္ မိဘမ်ား မလိုလား၍ ငိုေႂကြးၾကစဥ္ ဆံမုတ္ဆိတ္ကို ရိတ္ပယ္ၿပီး ဖန္ရည္ဆိုး အဝတ္ကို ဝတ္၍ ရဟန္းျပဳခဲ့၏'လို႔ ဗုဒၶရဲ႕ ႏႈတ္ေတာ္မွ နိဂဏၭတကၠ တြန္း၏သား သစၥက (မ ၁၊ ၃ဝ၃)၊ သိဂၤါရဝ ပုဏၰားငယ္ (မ ၂၊ ၄၂၄) စတဲ့ ပုဂၢဳိလ္ေတြကို မိန္႔ေတာ္မူဖူးပါတယ္။
ဒါကေတာ့ မူရင္းပါဠိေတာ္ေတြမွာပါတဲ့ ဗုဒၶဆံေတာ္နဲ႔ ပတ္သက္တဲ့ အေတြးအျမင္ကို ခန္႔မွန္းၾကည့္ဖို႔ပါ။ ဒီစာအရ ဗုဒၶဘုရားရွင္ဟာ ဆံပင္နဲ႔ မုတ္ဆိတ္ က်င္စြယ္ကို ရိတ္ပယ္ထားတယ္ ဆိုတာေလာက္ ေတာ့ အေသအခ်ာ ဆိုႏုိင္တယ္။
'(မင္းသားသိဒၶတၴသည္) သန္လ်က္ကို ထုတ္ၿပီး လက္ယာလက္ျဖင့္ သန္လ်က္ကို ကိုင္လ်က္ သရဖူႏွင့္တကြ က်စ္ထားသည့္ဆံကို ျဖတ္၏။ ဆံေတာ္သည္ လက္ႏွစ္သစ္မွ်ေလာက္သာ အရွည္က်န္ၿပီး ညာဖက္သို႔ ရစ္ေခြလ်က္ ဦးေခါင္းေပၚ၌ တည္ေန၏။ ဆံပင္မ်ားသည္ အသက္ထက္ဆုံး ထိုထက္ ပိုမရွည္ေတာ့ဘဲ မုတ္ဆိတ္ေမႊးမ်ားလည္း အေနေတာ္မွ်သာ က်န္၏။ ေနာက္ထပ္ ဆံမုတ္ဆိတ္ကို ရိတ္ျခင္းကိစၥ မရွိေတာ့ေခ် (ဇာ-႒ ၁၊ ၇၄)'။
သကၠတက်မ္းေတြ ျဖစ္ၾကတဲ့ လလိတဝိတၴာရ (အဂၤလိပ္၊ ျပန္၊ စာ-၂၁၂)နဲ႔ မဟာဝတၴဳ (အဂၤလိပ္၊ ျပန္ ၂၊ စာ-၅၆)က်မ္းေတြမွာလဲ ဆံ ေတာ္ကို ဓားနဲ႔ ျဖတ္ၿပီး က်န္တဲ့ဆံေတာ္ေတြက ေခါင္းေပၚမွာ အၿမဲ တမ္းရွိေနတယ္လို႔ ေဖာ္ျပပါတယ္။ ဆန္ခ်ီေစတီ ေတာင္ဖက္ဂိတ္ ေက်ာက္တိုင္က ဆံေတာ္ပယ္ ႐ုပ္ႂကြက (ဘီစီ ၅ဝ)မွာလဲ ဆံေတာ္ကို ဓားနဲ႔ျဖတ္ၿပီး တစ္ဝက္ က်န္ေနတဲ့ ပုံကို ေတြ႕ရပါတယ္ (A guide to Sanchi, Sir John Marshall, p. 51)။
ဒါေတြအရဆိုရင္ ဗုဒၶရဲ႕ ဦးေခါင္းေပၚမွာ ရစ္ေခြေနတဲ့ လက္ႏွစ္ သစ္ေလာက္ ဆံပင္ရွည္ ရွိတယ္လို႔ ဆိုႏိုင္ပါလိမ့္မယ္။ ဗုဒၶဆင္းတုပုံစံ ႏွစ္မ်ဳိး
ဗုဒၶဝါဒက်မ္းစာေတြကို အေျခခံ၍ပင္ ေရွးေခတ္တစ္ခ်ိန္က ဗုဒၶဆံေတာ္နဲ႔ ပတ္သက္ၿပီး အဓိပၸာယ္ ေကာက္ယူမႈ ႏွစ္မ်ဳိးျဖစ္သြားခဲ့ပုံရတယ္။
၁) ေရွးအက်ဆုံး ပါဠိေတာ္က်မ္းေတြ (၎တို႔ နားလည္ပုံ) အရ ဗုဒၶဟာ ဆံေတာ္ကို ရိတ္ပယ္ထားတယ္ သို႔မဟုတ္ ဦးေခါင္းေတာ္မွာ ဆံပင္ရွည္ရွည္ မရွိဘူး။ မုတ္ဆိတ္ေမႊးလဲ မရွိဘူး။
၂) ေႏွာင္းေခတ္ သကၠတနဲ႔ ပါဠိဘာသာ မွတ္တမ္းေတြ ျဖစ္ၾကတဲ့ လလိတဝိတၴာရ၊ မဟာဝတၴဳႏွင့္ ဇာတကအ႒ကထာ နိဒါန္းတို႔မွာ ေဖာ္ျပသလို ဗုဒၶရဲ႕ ဦးေခါင္းေပၚမွာ ရစ္ေခြေနတဲ့ ဆံပင္ရွည္ရွိတယ္။
ပန္းပုပညာ ထြန္းကားလာတဲ့ ေႏွာင္းေခတ္မွာ အိႏၵိယႏိုင္ငံ မထုရာၿမိဳ႕က ပန္းပုပညာရွင္ေတြဟာ အဲဒီ အစဥ္အလာႏွစ္မ်ဳိးႏွင့္အညီ အၿပိဳင္အဆိုင္ ဗုဒၶဆင္းတုေတြ ထုပ္လုပ္ၾကတယ္လုိ႔ ဆိုပါတယ္။ ပထမ အစဥ္အလာကို လိုက္နာတဲ့ ဆံထုံးမပါတဲ့ ဗုဒၶဆင္းတုေတြကို မထုရာ (Mathura)၊ မန္ေကာရာ (Mankor)ႏွင့္ မိဂဒါဝုန္ (Sarnath)တို႔မွာ ေတြ႕ရတယ္။ ယေန႔ေခတ္ ျမန္မာ သီရိလကၤာ ယုိးဒယားစတဲ့ ေထရဝါဒႏိုင္ငံ ေတြမွာေတာ့ ဒုတိယအစဥ္အလာကို လိုက္နာတဲ့ ရစ္ေခြေနတဲ့ ဆံပင္ ပုံစံနဲ႔ ဆင္းတုေတာ္ေတြက လႊမ္းမိုးသြားပုံရပါတယ္။
(၃) ပၪၥဝဂၢီငါးဦးဟာလဲ ဗုဒၶမပြင့္မီက ေမာကၡကို ရွာမွီးၾကတဲ့ ရင့္က်က္ ပညာတတ္အုပ္စုဝင္ ပုဂၢဳိလ္မ်ား ျဖစ္ လို႔ အနီးစပ္ဆုံး ဆံမုတ္ဆိတ္ကို ရိတ္ပယ္ထားၿပီး အဝါေရာင္ ဖန္ရည္ဆိုးအဝတ္ကို ဝတ္ထားတဲ့ ရေသ့ ရဟန္းအသြင္မ်ဳိးပဲ ျဖစ္ႏိုင္မယ္လို႔ ထင္ပါတယ္။
ျမန္မာပန္းခ်ီဆရာအခ်ဳိ႕ သ႐ုပ္ေဖာ္သလို အက်ႌျဖဴ ဝတ္ၿပီး ဆံပင္ တစ္ထြာတစ္ေတာင္ေလာက္နဲ႔ မုတ္ဆိတ္ေမႊးကို ပြတ္သပ္ၿပီး ဓမၼစၾကာ တရားဦး နာယူေနတဲ့ ပုံစံမ်ဳိးေတာ့ ပုံမေဖာ္ရဲပါ။ ဗုဒၶေခတ္ ေတာထြက္တဲ့ ရေသ့ရဟန္းအခ်ဳိ႕ရဲ႕ အသုံးအေဆာင္ (ပရိကၡရာ)ထဲမွာ ဆံပင္ကိုပါ ရိတ္ျဖတ္ႏိုင္တဲ့ ဓားေသးေသးတစ္ေခ်ာင္း ပါေလ့ရွိတာကိုလဲ သတိျပဳ သင့္ပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ 'ဇဋာဓာရိတာယ ဇဋိလာ (ဥဒါန-႒၊ ၅၇)'အရ ဆိုရင္ေတာ့ ဆံပင္မရိတ္တဲ့ ရေသ့ရဟန္းတစ္မ်ဳိးလည္း ရွိႏိုင္ပါတယ္။
(၄) ရဟန္းတစ္ပါးဟာ ႏႈတ္ထြက္ႀကမ္း၊ အေနအထိုင္ မသပ္ရပ္ေပမဲ့ တစ္ခါတစ္ရံ သီလသိကၡာကို လိုက္နာၿပီး ေကာင္းေကာင္းမြန္မြန္ စာေပ ပရိယတၱိ သင္ၾကားေနတဲ့ ပုဂၢဳိလ္ျဖစ္ေနတတ္တယ္။ တကယ္ ေလးစား တယ္၊ ငရဲႀကီးမွာလဲ ေၾကာက္တယ္ဆိုရင္ အသင့္ႏွလုံးသြင္း (စသ်ငအငလန အ့ငညုငညါ) မ်ဳိး ထားသင့္ပါတယ္။ ရဟန္းသံဃာ အမ်ားစုဟာ သာမန္ ပုထု ဇဥ္မွ်သာျဖစ္လို႔ ပုထုဇဥ္အေငြ႕အသက္ ေတြ႕ျမင္ရတာဟာ မွ်တပါတယ္။ ေမြးရာပါ ဝါသနာဗီဇကို ဘုရားကလြဲလို႔ ရဟႏၲာႀကီးေတြေတာင္ မပယ္ႏိုင္တဲ့ သာဓကေတြ ရွိပါတယ္။
ဒါေၾကာင့္ မိမိမၾကည္ညဳိရင္ ၿငိမ္ၿငိမ္သာေနပါ။ သီလသိကၡာ က်ဳိး ေပါက္တာ မေသခ်ာဘဲနဲ႔ အဲဒီဘုန္းႀကီးအေၾကာင္းကို မေကာင္းဆိုၿပီး အၾကည္ညဳိပ်က္ေအာင္လဲ သူမ်ားကို မဆြယ္ပါနဲ႔။ စိတ္ထဲက ေဒါသ ေငြ႕ေလးေတြ ႏႈတ္ေပၚေရာက္လာရာကေန နီးရာလူေတြကို ရဟန္းေတာ္ဖက္ ေမးေငါ့ၿပီး 'ၾကည့္ ...ၾကည့္၊ အဲဒီ ကိုယ္ေတာ္ပဲေပါ့' လို႔ ေျပာဆိုဆဲမွာ ကုသိုလ္စိတ္ေတြ ျဖစ္ႏိုင္မယ္လို႔ ထင္ပါသလား။
